زمانی که در خصوص آسیب‌دیدگی‌های جسمی صحبت می‌کنیم، انواعی از شکستگی‌ها، مشکلات داخلی و … را به خاطر می‌آوریم. سوختگی‌ها نیز بخشی از این صدمات محسوب می‌شوند که با توجه به امکان وقوع آن در خانه و مکان‌های خارجی، به کرات شاهد آن هستیم. خوشبختانه سوختگی‌های سطحی که خطرآفرین نیستند، بخش عمده حوادث سوختگی را تشکیل می‌دهند. اما در هر صورت با دانستن این حقیقت تلخ که سالانه 180000 مرگ ناشی از سوختگی رخ می‌دهد، مطالعه در خصوص انواع آن و اقدامات لازم در شرایط اورژانسی خالی از لطف نیست. پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
سوختگی چیست و چه تاثیری بر روی پوست می‌گذارد؟
سوختگی آسیبی است که به پوست یا سایر اعضای بدن وارد می‌شود و عمدتاً در اثر گرما یا در اثر تشعشع، رادیواکتیویته، الکتریسیته، اصطکاک یا تماس با مواد شیمیایی ایجاد می‌شود.
- سوختگی‌هایی که در اثر منابع گرمایی ایجاد می‌شوند، دمای پوست و بافت‌ها را بالا برده و باعث مرگ سلول‌ها می‌شوند. فلزات داغ، مایعات سوزاننده، بخار و شعله در تماس با پوست می‌توانند باعث سوختگی حرارتی شوند.
- سوختگی‌های ناشی از تشعشعات به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید یا سایر منابع تابش مانند اشعه ایکس ایجاد می‌شوند.
- سوختگی‌های شیمیایی به دلیل تماس اسیدهای قوی، مواد قلیایی، مواد شوینده یا حلال‌ها با پوست یا چشم ایجاد می‌شوند.
- سوختگی‌های الکتریکی ناشی از جریان الکتریکی متناوب (AC) یا جریان مستقیم (DC) هستند.
انواع سوختگی بر اساس شدت آسیب
سوختگی‌ها بسته به عمق و شدت نفوذ آن‌ها به سطح پوست به درجه اول، دوم یا سوم طبقه‌بندی می‌شوند.
سوختگی درجه یک (سطحی)
سوختگی‌های درجه یک فقط اپیدرم یا لایه بیرونی پوست را درگیر می‌کنند. اپیدرم لایه نازک و بیرونی پوست است که خود شامل لایه‌های زیر می‌شود:
- لایه شاخی که حاوی پروتئین کراتین است و بیرونی‌ترین لایه پوست می‌شود.
- کراتینوسیت‌ها یا سلول های سنگفرشی که از سلول‌های زنده‌ای تشکیل شده‌اند که در حال بلوغ بوده و به سمت سطح حرکت می‌کنند تا به لایه شاخی تبدیل شوند.
- لایه پایه که مکانی برای تقسیم سلول‌های جدید پوست است.
- اپیدرم همچنین حاوی ملانوسیت‌هاست. سلول‌هایی که ملانین (رنگدانه پوست) را تولید می‌کنند.
در این نوع سوختگی محل آسیب قرمز، دردناک، خشک و بدون تاول است. آفتاب سوختگی خفیف مثالی برای این مورد است.
سوختگی درجه دو (ضخامت جزئی)
سوختگی درجه دوم اپیدرم و بخشی از لایه درم پوست را درگیر می‌کند. درم لایه میانی پوست است که خود شامل لایه‌های زیر است:
- رگ‌های خونی
- عروق لنفاوی
- فولیکول‌های مو
- غدد عرق
- بسته‌های کلاژن
- فیبروبلاست‌ها
- اعصاب
درم توسط پروتئین کلاژن که توسط فیبروبلاست‌ها ساخته می‌شود به هم متصل می‌شود. این لایه همچنین دارای پایانه‌های عصبی‌ست که درد و سیگنال‌های لمسی را هدایت می‌کنند. محل آسیب در این سطح، قرمز و تاول زده است و ممکن است متورم و دردناک به نظر برسد.
سوختگی درجه سه (ضخامت کامل)
سوختگی درجه سوم اپیدرم و درم را به صورت کامل از بین می‌برد. حتی ممکن است در موارد شدیدتر به استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و تاندون‌های زیرین نیز آسیب برساند. هنگامی که استخوان‌ها، ماهیچه‌ها یا تاندون‌ها نیز آسیب می‌بینند، به آن سوختگی درجه چهارم گفته می‌شود. در این نوع سوختگی محل آسیب سفید یا زغالی به نظر می‌رسد و از آن‌جایی که پایانه‌های عصبی از بین رفته‌اند، هیچ احساسی در این ناحیه وجود ندارد.
راه‌های درمان
در هر کدام از سطوح ذکر شده بالا، رسیدگی به محل آسیب امری واجب است. هنگامی که سوختگی از نوع درجه یک بوده و وسعت محل آسیب کم است، شاید پمادهای سوختگی کارساز باشند. اما همیشه نظر یک متخصص در اولویت قرار دارد. شما می‌توانید تنها با یک تماس از خدمات ویزیت در منزل همراه درمان بهره بگیرید. در موارد آسیب شدیدتر، از آن‌جایی که بسیاری از عملکردها و سیستم‌های بدن می‌توانند تحت تاثیر سوختگی قرار گیرند، نیاز به مداخله‌ی پزشکی بسیار پراهمیت‌تر می‌شود. بسیاری از بیمارستان‌ها دارای مرکز تخصصی سوختگی هستند که شاخه‌های زیر را در بر می‌گیرد:
- فیزیوتراپی برای موقعیت‌یابی، آتل‌بندی و ورزش
- جراحان پلاستیک
- متخصصین داخلی
- جراحان ارتوپد
- متخصصین عفونی
- پرستاران توانبخشی که در مراقبت از سوختگی تخصص دارند
- روانشناسان
- کاردرمانگران
- درمانگرهای تنفسی
- متخصصان تغذیه
موضوعی که مهم است، قابل پیشگیری بودن سوانح و بالطبع سوختگی با رعایت نکات ایمنی است. اما در مواردی که ناگزیر دچار آسیب شده‌ایم، کمک‌های اولیه زیر می‌توانند یاری‌کننده باشند. لازم به ذکر است که در هر مرحله، تنها با یک تماس می‌توانید از خدمات پزشکی و پانسمان در منزل همراه درمان بهره بگیرید.
در زمان بروز سانحه چه کارهایی انجام دهیم؟
- با درآوردن البسه و آبپاشی محل سوختگی، فرآیند احتراق را متوقف کنید.
- شعله های آتش را با غلتاندن فرد آسیب‌دیده روی زمین، یا با استفاده از یک پتو، یا آب یا سایر مایعات اطفاء حریق، خاموش کنید.
- برای کاهش دمای سوختگی از آب جاری خنک استفاده کنید.
- در سوختگی‌های شیمیایی، با استفاده از حجم زیاد آب، عامل شیمیایی را حذف یا رقیق کنید.
- بیمار را در شرایط استریل برای مراقبت های پزشکی به نزدیکترین مرکز مناسب انتقال دهید.
از چه کارهایی اجتناب کنیم؟
- قبل از اطمینان از ایمنی خود، کمک‌های اولیه را شروع نکنید (جریان برق را قطع کنید، دستکش برای مواد شیمیایی بپوشید و …)
- از رب، روغن، زردچوبه یا پنبه روی محل زخم استفاده نکنید.
- از یخ استفاده نکنید زیرا باعث عمیق‌تر شدن آسیب می‌شود.
- از خنک کردن طولانی مدت با آب خودداری کنید زیرا منجر به هیپوترمی می‌شود.
- هیچ ماده‌ای را مستقیماً روی زخم قرار ندهید زیرا ممکن است عفونی شود.
- تا زمانی که بیمار تحت مراقبت‌های پزشکی مناسب قرار نگرفته‌است از مصرف داروهای موضعی خودداری کنید.
